Verantwoording nemen voor een ander doen we in bepaalde mate allemaal. Het maakt niet uit of dat voortkomt uit schuldgevoel of welwillendheid. De moraal van de mens leidt ons in die richting. Of we ons verantwoordelijk voelen in een noodsituatie met onbekende mensen of voor mensen in onze naaste omgeving. Ons verantwoordelijkheidsgevoel spreekt ons aan. Daarover hebben we op zondag 3 maart 2024 bij het filosofisch gesprek in Bergen op Zoom gesproken.
Wat betekent “je verantwoordelijk voelen”?
We hebben in het eerste deel van ons gesprek specifiek gekeken naar de betekenis van dit woord. Er kwamen invalshoeken op tafel. Daar waar de één over een gevoel sprak, noemde een ander het een cognitieve afspraak met jezelf. Verantwoordelijk voelen is iets wat ontstaat als je contact hebt met mensen. Het werd verwoord als ‘een onderbuik gevoel’ dat je invulling geeft. Ook kan het een gevolg zijn van het nastreven van ideologieën. Je volgt iets met hart en ziel en wilt dat dat onder de aandacht blijft. Vanuit een breder perspectief meende men dat het ‘het welzijn’ van mensen garandeert. Een van de deelnemers kwam met de volgende quote:
- Verantwoordelijkheid is bereidt zijn uitleg te geven over je houding en de gevolgen ervan te dragen
Verantwoording als moraal gedrag
Daar waar “denken” de bron is, verklaarden sommigen dat “verantwoordelijk zijn” een keuze is. Je bepaald zelf waarvoor je verantwoordelijk wilt zijn. Echter cultureel kan er een norm rusten op de kwaliteit ervan. Zijn je keuzes wel geoorloofd en neem je wettelijk gezien wel voldoende verantwoording? Opgemerkt werd dat de uiting d.m.v. gedrag in de vorm van daden ook belangrijk is. Zichtbare verantwoordelijkheid door je daden maar ook door je stem te laten horen. En wanneer het niet direct zichtbaar is, spreken we dan nog over hetzelfde? Vervolgens werd opgemerkt dat niet iedereen in staat is om te voldoen aan de algemene verwachting. Ben je in staat om verantwoording te dragen? Denk daarbij aan minder bedeelden of zieke mensen in de samenleving.
De bron van verantwoordelijkheid
In ons gesprek werd genoemd dat verantwoording nemen met name van nature trouw en eerlijk dient te zijn. Zonder opgelegde regels, wetgeving of cultuur. Dus een pure intrinsieke behoefte. Maar we zagen ook dat dit resulteert in een weegschaal van 0 tot 100. Namelijk mensen die veel verantwoording nemen en anderen die helemaal geen verantwoording nemen. De vraag is of je elkaar dient te ondersteunen in het nemen van verantwoordelijkheid. Er kwam een case op tafel die ging over jongeren met een achterstand tot de arbeidsmarkt. Uitgaande van het feit dat zij geen verantwoording voelen om deel te nemen aan de maatschappij. De vraag daarbij was in hoeverre je verantwoordelijk bent om deze mensen uit die impasse te krijgen. Daar omheen kwamen verschillende visies op tafel. Waar de een zich verantwoordelijk voelde voor begeleiding, vond de ander dat beroepsmatige verzorging en geen begeleiding voldoende was. Geuit werd dat het ook lastig is verantwoording voor een ander te nemen als die ander niet wil of het doel niet voor ogen heeft.
Wat is het doel van verantwoordelijk zijn voor een ander?
We spraken over een vorm van gewetenloosheid als je geen verantwoording voor anderen neemt. Dus vanuit onze basisbehoeften (VVV= Vechten, Voedsel en Vrienden) is het een overlevingsstrategie. Iedereen heeft het nodig. Het vormt je eigen- en je wereldbeeld en geeft anderen een beeld van wie je bent. Je laat je stem horen als je je verantwoordelijk voor een ander voelt.
Wat levert verantwoordelijkheid voor een ander op?
Als je de voor en tegens van verantwoording niet zorgvuldig afweegt, levert het een ander niets op. Je verliest ook invloed op de ander. Daarnaast kan teveel verantwoording tot fysieke klachten lijden. De uitspraak “hij heeft heel wat op zijn schouders” duidt een persoon die heel veel verantwoordelijkheid draagt. Hiermee kwamen we op een uitgangspunt dat er een balans dient te zijn in de mate waarin je verantwoording voor een ander neemt. Het kan de ander een gevoel van veiligheid geven. Jij lost iets op wat ik niet kan. Het kansen en mogelijkheden vergroten.
Conclusie
Als je verantwoordelijk bent voor een ander is dat prima. Vanuit welke overweging maakt niet uit. Uiteindelijk is het de ander die het resultaat bepaald. Hoe verantwoordelijk jij je ook voelt. Niets is gegarandeerd.
Aantal deelnemers: 19
Moderator: Marlita van Belkom
Verslag: Marlita van Belkom
Ingediende onderzoeksvragen:
- Zou Artificiële Intelligence het leven van de mens overnemen?
- Wat doen we met sociale verplichtingen?
- Wat betekent kennis verwerven?
Nog een tip: ik vond het onderstaande artikel op het internet. Wellicht ook nog eens leuk om te lezen.
Volgens deze moraalfilosoof zijn we niet verantwoordelijk voor onze daden – Filosofie Magazine