In deze laatste bijeenkomst van het jaar – 4 december 2022 – werd gekozen voor het onderwerp “Kan de huidige maatschappij zonder competitie?” Kwam deze vraag voort uit het WK voetbal, was een eerste reactie? Maar de indieners zagen dat toch echt veel breder. Onze huidige samenleving haalt al heel lang zijn energie uit onderlinge competitie, legden zij uit, en dat geldt zowel voor mensen onderling als tussen bedrijven, verenigingen, instellingen…overal kom je het tegen als prikkel. Ook een oorlog als in Oekraïne komt voort uit onderlinge competitie. Het gaat bij competitie misschien wel om het veroveren van macht.
Maar je hebt ongezonde en gezonde competitie, zo werd meteen gesteld. Zo is sport gebaseerd op gezonde competitie, bij ongezonde competitie overheerst de strijd of jaloezie en daarbij is echt sprake van het verkrijgen van macht. Je kunt ook in competitie met jezelf, was een opmerking die meteen in vraag werd gesteld…kan dat? Een uitdaging, een programma ter verbetering van jezelf, het vergroten van je persoonlijke capaciteiten werd ook wel een competitie met jezelf genoemd. Daarbij werd een vergelijk getrokken met bedrijven die meer willen gaan produceren (dan de concurrent, maar dat hoeft niet de uitdaging te zijn).
Competitie heeft ook prestatiedrang in zich, waarbij het doel een ander overtreffen kan zijn. Bij ongezonde competitie gaat die drang ten koste van jezelf en/of van de ander of dat nu een persoon of een organisatie betreft maakt niet uit.
“Ook planten voeren een onderlinge competitie!”, was een opmerking die tot nadenken stemde… is competitie niet iets menselijks, gekoppeld aan bewustzijn? Bij planten en dieren is het toch overlevingsdrang? Kunnen we die ‘ratrace’ van planten naar dat straaltje zon als onderlinge competitie beschouwen? Ze wringen zich desnoods in de gekste bochten om in de beste zonnepositie te komen. Hiervoor is toch waarneming en reactie nodig…dus een vorm van bewustzijn? Er zijn tegenwoordig steeds meer aanwijzingen in die richting.
“Kan onze maatschappij zonder competitie, zijn er voorbeelden van dergelijke samenlevingen?” was ook een interessante vraag. Als voorbeeld van dergelijke samenlevingsvormen werden kloosters genoemd, ook communes. Hoe eenvoudiger de samenleving, des te minder competitie, zo werd gesteld. Er zijn geïsoleerd levende ‘primitieve’ (haha, primitief) volkeren die in onderlinge harmonie samenleven, dus zonder competitie, met een soort circulaire economie! Midden in een oerwoud is dat ook goed te realiseren.
Ook werd gewezen op de Franse Revolutie van 1789, die een grote invloed had op ons denken over onderlinge gelijkheid en ook het latere communisme dat daar weer op volgde. Het gaat er daarbij niet om of het altijd lukt, was men van mening, maar het serieuze streven naar gelijkheid staat tegenover het winnaar en verliezersmodel waarop competitie is gebaseerd en wat eigenlijk ten grondslag ligt aan ons huidige kapitalistische model.
Eigenlijk zijn ook onze solidariteitssystemen zonder competitie: pensioenfondsen, nutsvoorzieningen, ziektekostenverzekeringen, coöperaties…
Er is onder jongeren in onze westerse samenleving ook wel een streven waar te nemen naar samenleven met minder (zonder?) competitie, eigenlijk ook een streven naar minder bezit. Het verkrijgen van (steeds meer) bezit is immers ook een vorm van onderlinge competitie en heeft grote gevolgen voor de aarde. Jaloersheid is dan ook een belangrijke motor om die onderlinge competitie aan te jagen. Groepen jongeren willen daar wel komaf mee maken en juist goed leven met weinig bezit, in bescheiden huisjes en zonder een persoonlijke auto. Mogelijk is competitie wel de belangrijkste oorzaak van onze klimaatcrises?
Aantal aanwezigen: 13
Moderator: Karel Saris
Ingebrachte onderwerpen: Wat is hoop (hopen)? In hoeverre bepaal jij zelf of de samenleving je leven? Wanneer is een leven geslaagd? Gaan de normen en waarden verloren? Kan de huidige maatschappij zonder competitie? Wat brengen tradities ons?