RECHTVAARDIGHEID

Deze keer -5 maart 2023 – weer de unieke situatie dat twee ingediende vragen met eenzelfde aantal stemmen eindigden. We gingen uiteindelijk aan de slag met de – in herstemming-  gekozen vraag  ‘Wat versta je onder rechtvaardigheid?’ In de toelichting kwam naar voren dat er zoveel onrechtvaardigheid is in de wereld. Daarbij werd gewezen naar de oorlog in Oekraïne als toppunt van onrechtvaardigheid. Rechtvaardigheid bezien vanuit onrechtvaardigheid dus.

Het is niet zo’n eenvoudig onderwerp werd al meteen gesteld én ook nogal breed. Maar ‘rechtvaardigheid’  geeft zelf de richting al aan ‘vaardig met recht’ ofwel goed om kunnen gaan met dat wat recht is. Maar wat versta je dan onder ‘recht’ werd meteen opgemerkt, zijn we daar niet allen verschillend in? Denken mensen niet op de eerste plaats aan zichzelf?

Maar zo individualistisch kan het niet zijn, werd tegengeworpen. Hebben we niet allemaal een gevoel van rechtvaardigheid in ons en protesteren we niet spontaan tegen onrechtvaardigheid? Diverse keren kwam de opmerking terug dat we, als het goed is, toch allemaal beschikken over een persoonlijk kompas voor dat wat rechtvaardig is. En…het begint wel bij jezelf, maar je hebt rechtvaardigheid nodig als je niet alleen bent. In de grote groepen waarin mensen moeten samenleven, moet dat rechtvaardigheidsgevoel op elkaar worden afgestemd en maak je concrete afspraken! Dat noemen we tegenwoordig bv. wetten. Inderdaad speelt tegenwoordig het individuele gevoel een overheersende rol en dat gaat ten kosten van gevoel hebben voor de gemeenschap, dus ook van de gemeenschappelijke afspraken.

Maar gaat het alleen om die formele kant van rechtvaardigheid of is er toch ook die informele kant, toch persoonlijk e rechtvaardigheid. Kinderen hebben al die verontwaardiging als iets naar hun mening niet eerlijk verloopt en roepen dat ook uit ‘da’s niet eerlijk…!!!’ Ook in onderlinge relaties, maar ook in de straat of de vereniging moet er steeds worden opgelet dat alles eerlijk verloopt. Is ‘eerlijk’ gelijk aan rechtvaardig? Zo werd dat wel gevoeld: gelijke wezens krijgen in gelijke omstandigheid gelijke behandeling is intuïtief.

We praten steeds over mensen, maar wij zijn onderdeel van de natuur, zo werd opgemerkt en speelt dat nog een rol? Zijn wij rechtvaardig t.o.v. de natuur? ‘Ha, maar is de natuur wel rechtvaardig?’ werd er teruggeworpen? Is die niet gebaseerd op het recht van de sterkste? Daar waren velen het niet mee eens, dat ligt veel genuanceerder. Ook dieren kennen regels, zeker dieren in een samenlevingsvorm, een groep. Het zijn regels over lange tijd gevormd door ervaring en de noodzaak om samen te leven. We weten inmiddels dat er samenspraak is in de dierenwereld, zo werd gesteld, en een leerproces om betere resultaten te bereiken. Hoe ‘vrij’ zijn die dieren om samen te werken en is er echt sprake van rechtvaardigheid in de groep? Anderen wezen er op dat de natuur geen moraal kent en we snel geneigd zijn menselijke eigenschappen te projecteren. Maar er zijn nogal wat diersoorten waarbij een samenlevingsvorm is vastgesteld, waarbij verwezen werd naar bonobo-apen of chimpansees, maar ook dolfijnen of kraaien en zo zijn er veel meer die met elkaar afspraken maken die aan ontwikkeling onderhevig zijn. Wij zijn deel van de natuur en moeten daarbinnen samenwerken was wel een sterke opmerking!

Recht en rechtvaardigheid is per samenleving of groep verschillend, werd opgemerkt. Verbinding met elkaar speelt zeker een rol bij de kracht van de afspraken. En er zijn toch ook basisregels die voor iedereen wel hetzelfde zijn. Regels zoals je ze samengevat vindt in bv. de tien geboden, maar eigenlijk tref je dat overal op de wereld aan. Er is wel degelijk een spanning tussen algemeen belang en individueel belang of groepsbelang. Om die spanning tussen individueel belang en gemeenschappelijk belang op te lossen hebben volkeren wijze mannen, raden, rechters, priesters, tovenaars bedacht om dit proces te sturen. Hoe complexer de afspraken hoe moeilijker dat wordt. Er zijn dan ook veel te veel regels, werd meteen gesteld, maar welke dan weg moeten bleef onduidelijk.

‘Onrechtvaardigheid’ is vaak een gebrek aan kennis, bood een nieuwe invalshoek. Gebrek aan kennis van een situatie of gebrek aan kennis over het onderwerp. Jongeren zijn dan vaak onstuimiger en ouderen, met meer ervaring, kijken daar dan toch weer anders naar. Neemt het inzicht in rechtvaardigheid toe naar mate je ouder wordt?

De klok had de tijd weggetikt.

Je bent in ieder geval je eigen beoordelaar, vormde een mooie afsluiting.

 

Aantal deelnemers    : 24

 

Moderator                 : Jap Voorbraak

 

Ingediende onderwerpen: Wat is beschaving? Wanneer is het leven geslaagd? Wat doet discipline? Is geweld altijd slecht? Wat maakt iets wetenschap? Wat versta je onder rechtvaardigheid?