Het was zeer fraai, zonnig weer op deze zondag 4 juni 2023 en toch vond een mooie groep de weg naar het Filosofisch Gesprek om de middag samen met een filosofisch onderwerp in te vullen. Met een kleine meerderheid werd de vraag ‘Is vervreemding een kenmerk van deze tijd?’ gekozen.
Indieners van de vraag gaven voorbeelden aan over bijna aangereden te worden door dat is niet gezegd fietsers met mobiel in hand, afgeleid van het verkeer en de vervreemding die ze hier over ervoeren en ouderen die steeds meer moeite hebben met de technologische Waardoor ook vervreemding van de maatschappij kan ontstaan. De vraag ‘wat is vervreemding eigenlijk?’ kwam gelijk aan bod, met veel inbreng over hoe vervreemding er uitziet en wat de oorzaak zou kunnen zijn. Jezelf in een bubbel opsluiten, afgesloten van de rest. Mogelijk het resultaat van individualisme, of zelfs egoïsme. Het sociale leven van de mens in deze moderne wereld is drastisch veranderd met steeds meer digitale communicatie wat mogelijk kan leiden tot vervreemding. Mensen zijn genetisch sociale dieren, we kunnen niet zonder elkaar. We moeten met elkaar contact hebben anders gaat het mis.
Ook het onderwerp van ‘social distancing’ door de Covid maatregelen zou hier een rol in kunnen spelen. Hierop werd gereageerd met de opvatting dat het sociale leven van de mens al lange tijd aan het veranderen is en die verandering niet gelijk verslechtering hoeft te betekenen. De hoeveelheid informatie die wij in deze tijd consumeren kan echter ook een grote invloed uitoefenen op ons gevoelsleven waardoor steeds meer mensen apathisch zijn tegenover anders impactvolle situaties omdat ze het allemaal niet kunnen bevatten. ‘Maar is dat wel vervreemding?’ werd er gevraagd. Sociale cohesie, het gebrek daaraan, werd meerdere malen genoemd en het verminderen hiervan zou ten grondslag liggen aan het fenomeen van vervreemding. Uiteindelijk zijn we afhankelijk van elkaar en is er een sterke invloed die uitgeoefend word door onze omgeving.
Kun je zelf vervreemding bevorderen? Ja, bv. door innovaties af te wijzen of niet te kunnen volgen of door jezelf bewust te distantiëren van anderen. Er kwamen nog meer voorbeelden aan bod, maar er werd ook gewezen op mogelijkheden om je juist niet te vervreemden. Het is een groot voorrecht als je jezelf op een goede manier kunt aanpassen aan maatschappelijke ontwikkelingen of je goed kunnen verstaan met andere mensen. De mogelijkheid of die kwaliteit heb je niet altijd en soms moet juist datgene waarvan je vervreemd raakt veranderen. Ook werd gesteld dat de welvaart die we ervaren in deze moderne wereld zou kunnen bijdragen aan vervreemding. De vele individuele mogelijkheden die deze welvaart met zich meebrengt levert vereenzaming op, het eindeloos zoeken naar ons “zelf”. Je kunt ook ‘leven bij de dag’ haast een simpel overleven of genieten van de samenhorigheid wanner we maatschappelijke tegenslag te boven komen zoals een economische recessie, oorlog, economische terugval.
Na een korte pauze, waarin de gehele groep enthousiast het gesprek aan de bar voortzette, zijn we verder gegaan met de specifieke vraag in hoeverre vervreemding gekoppeld is aan deze tijd. Is vervreemding een onderdeel van onze huidige welvaart of bestond het altijd al in een bepaalde vorm? Beiden waren te onderbouwen. In het huidige individualistische- en digitale tijdperk waarin sociale contacten inboeten voor computercontact, lijkt vervreemding een normaal effect te zijn. We zoeken meer naar onszelf dan de vraag te stellen tot welke groep we behoren. Toch hebben veranderingen altijd plaats gevonden. Wie zich niet confirmeert aan verandering, vervreemd. Hierna werd het gesprek afgesloten met een kleine ronde waarin iedereen de waardering voor het mooie onderwerp en plezierige middag uitsprak.
Moderator: Marlita van Belkom aan bord Jap Voorbraak
Deelnemers: 15
Ingebrachte vragen: Is vervreemding een kenmerk van deze tijd? Wat is de grens van dierlijk consumeren? Is de mens de wolf? Wat is het effect van altruïsme?