Wat is eenzaamheid?

Deze vraag werd op de bijeenkomst van zondag 3 november meteen ingeleid met de opmerking “Je bent alleen geboren en je gaat alleen dood”. Jij bent inderdaad degene die het ondergaat, maar het is een fijne gedachte als je weet dat er iemand bij je zal zijn. En gedurende het leven dan? Hoe ervaren we eenzaamheid en wanneer? Eenzaamheid, een thema dat nu -in een minder sociaal voelende samenleving- veel aandacht krijgt . Of het nu over ouderen of jongeren gaat.

Wat is eenzaamheid?

Bij het begrip duiken meteen een aantal andere begrippen op zoals gemis, onbegrip, disconnectie en noties als: je niet gezien en niet gehoord voelen. Ook de term vervreemding werd genoemd. Een van de deelnemers bracht in dat eenzaamheid niets te maken heeft met alleen zijn. Een persoon die veel alleen is hoeft zich niet per se eenzaam te voelen en een persoon met een druk sociaal leven en veel kennissen, familie en vrienden kan ook eenzaamheid ervaren. Sterker nog: je kunt alles hebben wat je hartje begeert en zelfs dan kun je nog eenzaamheid ervaren.

Bepaalt je identiteit het gevoel van eenzaamheid?

Iedereen is uniek. Iedereen is anders. De mate van afspiegeling met de maatschappij kan eenzaam maken. Ben je bijvoorbeeld heel anders dan anderen en is het daardoor lastig om gelijkgestemden te vinden. Of ben je een bekend publieke persoon VIP waardoor ter bescherming van je privé leven slechts heel beperkt relaties kun onderhouden. Niemand weet precies wat er in jouw hoofd (psychen) omgaat en wat je precies voelt terwijl iedereen je adoreert om wat je doet. Op bepaalde momenten probeert men de eigen identiteit en persoonlijkheid te vormen door zich af te scheiden van de rest en op andere momenten willen we juist deel uitmaken van een groter geheel en/of onszelf herkennen in de ander.

Sociale- en maatschappelijke invloeden

Naast persoonlijke, spelen ook maatschappelijke- en sociale factoren een rol bij het verklaren van eenzaamheid gedurende je hele leven. Een baby huilt om aandacht of wanneer het iets nodig heeft. Een van de dingen die een baby nodig heeft, is fysieke aanraking. Maar een baby heeft nog geen conceptuele notie van eenzaamheid en misschien zelfs ook nog geen gevoel van/voor. Wanneer er bij een kind sprake is van hechtingsproblematiek dan kan dat later tot gedrags- of sociale problemen leiden. Dit vormt dan weer een extra risico. Een baby toont gedrag meer vanuit (overlevings-)instinct. Het gevoel van eenzaamheid zal zich vermoedelijk pas na een aantal jaren ontwikkelen op het moment dat er meerdere sociale contacten in beeld komen buiten de ouders.

Eenzaamheid ; een vicieuze cirkel.

Er kan sprake zijn van een vicieuze cirkel waar een persoon moeilijk uit ontsnapt. Sociale druk bijvoorbeeld kan eenzaamheid versterken. Stel men past zich aan aan de norm van een groep. Daarmee voldoe je aan bepaalde rol- en verwachtingspatronen. Bij deze aanpassing zet je je wijsheid in wat eenzaamheid voorkomt. Vanuit evolutionair oogpunt is dat logisch want binnen een groep heb je meer overlevingskans. Maar we leren en ontwikkelen ieder dag. Soms betekent het letterlijk dat je een ander pad inslaat in je leven. Wat dan? Pas je nog binnen de bekende groep? Het gevaar hierbij is dat je jezelf op de achtergrond plaatst en zo verwijdert raakt van je essentie of levensenergie. Daar komen we het gevoel tegen. Je gaat je eenzaam voelen omdat de afspiegeling van je behoeften en de groep waarbinnen je leeft niet meer overeen komen. Eenzaamheid ligt dan “op de loer”. Toch is een sociale kring/omgeving waar vertrouwen is en je je gezien en gehoord voelt, een omgeving waardoor eenzaamheid logischerwijs vermindert zou je kunnen zeggen.

Eenzaamheid is tijdsgebonden

Het komt en het gaat. Tijdens de corona pandemie voelden veel mensen zich eenzamer maar er zijn ook momenten en situaties waarbij men zich juist minder eenzaam voelt. Bijvoorbeeld tijdens een concert dat je alleen bezoekt. We vernoemden dat mensen vroeger anders tegen eenzaamheid aankeken. Was het toen minder aanwezig omdat men drukker was met het vervullen van de dagelijkse basisbehoeften? Maar het zou ook zo kunnen zijn dat eenzaamheid een grondhouding is. Iets wat permanent onderliggend is aan het zijn (ons bewustzijn en onderbewustzijn). Men wordt continu uit balans gebracht door allerlei gebeurtenissen en prikkels maar ook door eigen verlangens (‘de ongecontroleerde wil’). Boeddhistische monniken die zich voor langere tijd afzonderen van de rest van de wereld om te mediteren verkrijgen hierdoor misschien het vermogen om beter met gevoelens en gedachten om te gaan en hebben daardoor misschien ook minder last van eenzaamheid. Of ze staan in contact met iets ‘hogers’ waardoor ze zich minder eenzaam voelen. Misschien is het dan alleen een vorm van afleiding. Iedereen zoekt afleiding van tijd tot tijd op allerlei manieren. Verdrukken we daarmee eenzaamheid of werkt het slechts tijdelijk?

Is de bron van eenzaamheid denken of voelen?

Het is een gewaarwording (een staat van bewustzijn) waarbij zowel gevoelens als gedachten een rol spelen. Deze gevoelens en gedachten voeden elkaar. Het komt dus voort vanuit jezelf maar voedt zich ook met sociaal/maatschappelijk prikkels. Eenzaamheid is menselijk, misschien wel universeel, maar het is niet meetbaar en voor iedereen weer anders. We kwamen tot de conclusie dat de intensiteit van het gevoel en/of gedachte van eenzaamheid de ene keer sterker is dan de andere keer. Mensen ervaren eenzaamheid in sterkere of mindere mate. Waar de een geen eenzaamheid ervaart, is de ander erg eenzaam. Hoe je met eenzaamheid omgaat hangt mede af van je persoonlijkheid en veerkracht. Wat doe jij met eenzaamheid? Vlucht je ervoor of ga je het aan? De oplossing ligt niet voor de hand. Sommigen deelnemers wezen sterk op het belang van zelfkennis en zelfacceptatie en het cultiveren van tevredenheid en aanvaarding. Zo’n staat van bewustzijn leek hen opgewassen tegen eenzaamheid.

Wij danken weer alle deelnemers voor hun aanwezigheid. Het volgende gesprek is op 1 december.

Wil je graag eens komen, wij komen iedere eerste zondag van 14.00 tot 17.00 uur bijeen in de Engelsestraat 30 in Bergen op Zoom. Of neem een kijkje op onze website www.filocafe.nl of onze facebooksite “Sapere Aude”.

Je bent van harte welkom.

Deelnemers: 17

De andere ingebrachte vragen waren:

Wat willen we de jongeren meegeven?
Is geweld slecht?
Ben je wat je eet?