Het Filosofisch Gesprek.
Samenvatting filosofisch gesprek 02-02-2025.
Aantal deelnemers: 15
Moderator: Rene Langestraat.
Ingebrachte vragen:
– Wat is tijd?
– Kan vrijheid zonder grenzen bestaan?
– Wat betekent het om een mens te zijn?
– Is heerschappij noodzakelijk?
Gekozen vraag: Kan vrijheid zonder grenzen bestaan?
Kan vrijheid zonder grenzen bestaan?
Inleiding:
De bijeenkomst van twee februari zag weer een mooie opkomst met zowel bekende als nieuwe deelnemers van het Filosofisch Gesprek. Elke ingebrachte vraag was uiterst interessant dus enkel een vraag kiezen om te behandelen was een lastige keuze. Uiteindelijk was de gekozen vraag: “Kan vrijheid zonder grenzen bestaan?” De herkomst van deze vraag kwam voort uit de interesse om de beperkingen van de vrijheid die wij als individu ervaren onder de loep te nemen en te zien waar deze vandaan komen en of ze nodig zijn.
Wat is vrijheid:
Als mens kan ik niet vliegen zoals een vogel dat kan. Mijn fysieke vrijheid word beperkt de natuurwetten, door de wereld om mij heen. Dat werd als eerste genoemd in de groep gevolgd door de erkenning dat aangezien wij zijn wij al gelijk beperkt zijn in deze vrijheid omdat wij bestaan. We hebben niet de mogelijkheid iets anders te zijn dan dit. Er is geen keuze, geen vrijheid. Deze soort van absolute vrijheid zoals het genoemd werd, is enkel een idee; een hypothetisch iets, misschien zelfs een paradox, aangezien alles wat iets is nooit absoluut vrij kan zijn. Er zijn echter ook andere soorten van vrijheid. Het gevoel van vrijheid zoals wij dat allemaal kunnen ervaren wordt vaak gezien als meer van belang. Als je opgesloten ben in de gevangenis dan word zeker je fysieke vrijheid beperkt wat het gevoel van vrijheid weg kan nemen, maar dit hoeft niet altijd het geval te zijn. Onze vrijheid van geest kan veel meer van belang zijn. De vrijheid om te denken, creatief te zijn, oplossingen te vinden en ons leven te verbeteren. De vrijheid om jezelf te zijn, authentiek, en de mogelijkheid hebben om te ontwikkelen.
Kunst:
In de vorm van een analogie werd getracht de rol van vrijheid binnen de kunst te verwoorden. Zoals een rivier zich voortbeweegt vanaf de berg, snijdend in het gesteente, stromend door bochten, overgeleverd aan de wetten van de natuur. De zwaartekracht brengt het water naar het laagste punt en de rotsen sturen het water links of rechts. Deze stroming is de creatieve geest die ons als mensen kan leiden om de meest prachtige kunst te vormen. We zouden de beperkingen van de zwaartekracht en alle krachten die hier invloed op hebben als een begrenzing van vrijheid kunnen zien, maar dit zijn krachten waar wij geen invloed op uit kunnen oefenen. Zo lang wij zelf geen
dammen en andere obstakels in de rivier plaatsen kan deze vrij stromen, vanuit onze geest tot het canvas. Als wij vrijheid vanuit dit andere perspectief bekijken, zou je kunnen zeggen dat het laten vloeien van onze vrijheid, zonder grenzen, ons misschien wel het dichtst tot onze essentie kan brengen. De creatieve uiting van onze gevoelens en onze geest.
Maatschappelijke vrijheid:
Een bekende uitspraak dat aangehaald werd door Charles de Montesquieu, “Jouw vrijheid eindigt waar die van een ander begint.” Is een prachtig voorbeeld over hoe wij in de maatschappij, een wereld waarin we allemaal samen proberen te leven, vrijheid en samenhorigheid als gelijkstaande idealen proberen na te leven. We moeten nu eenmaal rekening met elkaar houden, elkaar respecteren en hebben zowel verantwoordelijkheid naar onszelf en naar anderen. Als wij vrijheid als een ideaal op zichzelf zien dan moeten wij die proberen te waarborgen voor iedereen. Dit maakt al snel duidelijk dat deze soort van vrijheid niet zonder grenzen kan. Vrijheid om te zijn met anderen is eerder een onderdeel van een delicaat ecosysteem waarin je rekening moet houden met elkaar en waar balans cruciaal is.
Verantwoordelijkheid:
Ook Jean-Paul Sartre werd genoemd: “Je bent vrij, dus je moet kiezen.” En dan mag onze vrijheid misschien wel veel beperkter zijn dan wat wij zouden willen, of onszelf van doen overtuigen, alsnog hebben wij de keuze en hierdoor ook de verantwoordelijkheid om onze vrijheid te benutten. Dit laat veel ruimte voor een eigen invulling over het onderwerp vrijheid. “Vrijheid kan zowel een zegen en een vloek zijn.” Zo benoemde Erich Fromm het. Hij probeerde voornamelijk te focussen op de manier dat veel mensen voor hun vrijheid vluchten, deze uit handen geeft aan dictators en autoritaire regimes. Er zijn natuurlijk veel manieren hoe mensen proberen te vluchten van hun keuzes in het leven. Dit is uiteraard ook een keuze, wat een interessant idee met zich mee brengt dat deze vrijheid juist geen grenzen heeft die wij kunnen overschrijden om hieraan te ontkomen. Aan de vrijheid is niet te ontsnappen en in het leven moeten wij dit leren te accepteren.
Conclusie:
Alhoewel de term vrijheid een sterke emotionele reactie teweeg kan brengen en het door de geschiedenis heen als ideaal gevierd is blijft het een complex en veelzijdig onderwerp. Er zijn zo veel verschillende manieren om vrijheid te benaderen. Uit het gesprek is wel voortgekomen dat het antwoord op de originele vraag kan verschillen liggend aan welke benadering je gebruikt. Het zijn waar wij allemaal mee verbonden zijn is niet aan te ontsnappen, wat ons duidelijk begrenst, maar als wij kiezen, en onze individuele rivieren laten stromen, kunnen wij toch een ervaring hebben van onbegrensd zijn.