Verandert identiteit?

Het werd al snel duidelijk dat identiteit een zeer complex en vooral breed begrip is dat vele ideeën opriep. De deelnemers die het filosofisch gesprek van 4 mei bezochten, zochten geruime tijd naar beschrijvingen om een begrip als “identiteit” goed te kunnen duiden. En toe was het tijd voor de vraag “En verandert die dan? “.

We hebben een kern

Het begrip kern kwam al snel naar voren in het gesprek en is vervolgens vele keren gebruikt. Mogelijk beschouw je identiteit als iets wat aangroeit door de tijd heen, maar in de kern is er een punt waar je jezelf aan kunt herkennen. Iemand beschreef identiteit als een omgekeerde spiegel die je voorhoudt aan anderen om je kern weer te geven. Een kern zou verwijzen naar iets dat vaststaat/onveranderlijk is. Maar hebben mensen een kern die onveranderlijk is? Het is niet helemaal duidelijk of die kern beschreven kan worden met termen zoals een ziel, geest of karakter. Je kunt je voorstellen dat je met een bepaald karakter geboren wordt, maar verandert je karakter door de tijd? Een van de deelnemers opperde dat je niet kunt weten wie je in de kern bent. Wat je in wezen (in de kern) bent is een bepaalde energie wat je niet kunt beschrijven.

Identiteit is fluide

Onze identiteit is meer fluïde dan je wellicht in eerste instantie denkt. Identiteit is niet met de geboorte meegegeven; het is namelijk door ervaringen dat je een identiteit vormt of creëert. Ervaringen veranderen je, maar het hangt er ook van af welke ervaringen je bijstaan en hoe je je deze ervaringen herinnert. Het geheugen speelt dus een belangrijke rol voor de identiteitsvorming, behoud en verandering. Echter, het menselijk geheugen is selectief en herinneringen raken door de tijd vervormd. Mogelijk raken ervaringen/gebeurtenissen niet zozeer de kern, maar meer het veranderlijke aspect van identiteit; de persoonlijkheid.

Je hebt een identiteit nodig om te opereren in de sociale wereld. In andere woorden: identiteit is hoe we onszelf manifesteren in de maatschappij. Identiteit fungeert om je kenbaar te maken aan anderen; hier ben ik! Een van de deelnemers introduceerde een nieuwe term namelijk ‘persona’, persona kun je zien als een masker wat je kunt opzetten en afzetten; je kunt ook een andere masker opzetten als je dat wilt. Het zou dus mogelijk zijn om je identiteit bewust te veranderen.

Identiteit is een instrument

Sterker nog, identiteit kan heel doelbewust en functioneel ingezet worden; als instrument om jezelf te etaleren of om iets gedaan te krijgen of iets te verkrijgen. In de basis is identiteit een overlevings- en verdedingsmechanisme. Via het ik – het eigen perspectief – begrijpen we de wereld en navigeren en handelen we in de wereld. Er is ook gesproken over handelingen, want dat wat je doet bepaalt ook je identiteit. Maar als identiteit zo fluïde en veranderlijk is (op basis van wat je doet), wat voor betekenis heeft het woord identiteit dan nog en verliest het begrip identiteit dan niet zijn waarde? Is identiteit het deel dat je kan veranderen van jezelf of invloed op hebt of behelst identiteit ook het gedeelte wat je niet kan veranderen of beïnvloeden  – iemand verwees naar het reptielenbrein en automatische gedragingen/handelingen – maken deze processen ook deel uit van je identiteit?

De relatie tussen het vaste (de kern) en de veranderlijke

Hier werd het gesprek nog interessanter. Het vaste (ofwel de kern) is van invloed op het veranderlijke (het deel van de identiteit dat verandert op basis van ervaring, functie of datgene wat opgelegd wordt). Is het veranderlijke deel ook van invloed op het vaste deel (de kern)? Maar als dat zo zou zijn, dan is er geen vaste kern meer. Dit zijn ingewikkelde vragen. Je zou kunnen stellen dat zowel het vaste deel(de kern) als het veranderlijke aspect deel uitmaken van iemands identiteit. Identiteit heeft vele lagen. Men identificeert zich met lichaam en geest en identificeert zich met – of zet zich juist af tegen – de (sociale/culturele en/of fysieke) omgeving. Stel je eens voor dat er geen mensen, dieren of objecten waren maar slechts een lege ruimte ofwel een vacuüm, zou je je dan nog een identiteit kunnen aanmeten? Dat wordt heel lastig als je ervan uitgaat dat je geen eerdere ervaringen (identiteit) hebt gevormd. Maar de notie van het ik (het zelfbewustzijn en de notie ‘ik denk dus ik ben’) is er dan nog wel.

Identiteit bestaat niet

Iemand bracht in dat identiteit (het ik) in wezen niet bestaat. Identiteit is kunstmatig gevormd. Door het denken, denk je dat het bestaat. Maar het zijn enkel beelden die worden gecreëerd. Het maakt niet uit of je het karakter, ziel, identiteit noemt of iets anders, al deze termen zouden naar hetzelfde verwijzen. Identiteit is gebaseerd op het beeld dat je van jezelf hebt en dat anderen van je hebben. Je kunt jezelf niet volledig kennen. Soms verbaas je je over jezelf; je wist niet dat je dat in je had. Men kan zelfs een identiteitscrisis ervaren. Het is wel duidelijk dat een deel van iemands identiteit constant verandert.

Wij danken weer alle deelnemers voor hun aanwezigheid. Het volgende gesprek is op 1 juni 2025.

Wil je graag eens mee komen denken en praten, wij komen iedere eerste zondag van 14.00 tot 17.00 uur bijeen in de Engelsestraat 30 in Bergen op Zoom. Of neem een kijkje op onze website www.filocafe.nl of onze facebooksite .https://filocafe.nl/

Je bent van harte welkom.

Deelnemers: 12

De andere ingebrachte vragen waren:

1. Verandert identiteit? (6 stemmen)
2. Structuur? (1 stem)
3. Bestaat er orde? (3 stemmen)
4. Waarom is er symboliek? (2 stemmen)